Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылғы 27 мамырдағы № 341 Жарлығы

ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1. "Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 26 желтоқсандағы № 986 Жарлығына (2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 254 (27875) "Егемен Қазақстан" газетінде жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

жоғарыда аталған Жарлықпен бекітілген Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясында:

мазмұнында:



"4.5. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет деңгейін қалыптастыру " деген бөлім мынадай редакцияда жазылсын:

"4.5. Қоғамда парасаттылық жүйесін және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру";

"1. Кіріспе":

бесінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:

"Біздің елімізде қазіргі заманғы сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама жұмыс істейді, оның негізі "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы" және "Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы" заңдар болып табылады, бірқатар бағдарламалық құжаттар іске асырылуда, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы функцияларды іске асыратын уәкілетті орган құрылды, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет саласындағы халықаралық ынтымақтастық белсенді жүзеге асырылуда.";

"2. Ағымдағы жағдайды талдау":

"2.1. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы оң үрдістер":

төртінші және бесінші бөліктер мынадай редакцияда жазылсын:

"1999 жылдан бері қолданыста болған "мемлекеттік қызмет туралы" Заң және 2005 жылы Мемлекет басшысы бекіткен мемлекеттік қызметшілердің Ар-намыс кодексі Қазақстанда есеп берушілік, ашықтық және меритократия қағидаттарында құрылған кәсіби мемлекеттік аппаратты қалыптастыру үшін негіз жасады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл саласындағы реттеу және құқық қорғау функцияларын біріктіретін мемлекеттік орган құрылды. Ол сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты қалыптастыруға және іске асыруға ғана емес, сондай-ақ сыбайлас жемқорлықтың алдын алу мәселелерінде мемлекеттік органдардың, ұйымдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қызметін үйлестіруге арналған. Сонымен қатар, оның қызметі сыбайлас жемқорлық қылмыстарды анықтауға, жолын кесуге, ашуға және тергеуге бағытталған.";

оныншы бөлік мынадай редакцияда жазылсын:

"Мұндай қағидатты тәсіл жаңа Қылмыстық кодексте іске асырылған. Мәселен, сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған кезде шартты түрде соттауға тыйым салынады, мемлекеттік қызметте қызмет атқару құқығына өмір бойына тыйым салынады, ал сыбайлас жемқорлық қылмыстарды алғаш жасаған адамдар тек соттың ғана өкінуіне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босатылады.";

"2.2. Шешуді талап ететін проблемалар":

мынадай мазмұндағы жетінші бөлікпен толықтырылсын:

"Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте заңсыз жұмыс әдістері мен арандатушылық әрекеттерге жол берілмейді. Кінәсіздік презумпциясының конституциялық принципін қатаң сақтау қажет.";

он тоғызыншы бөлік мынадай редакцияда жазылсын:

"Тұтастай алғанда, уәкілетті органның қызметінде оның құқық қорғау және реттеу функциялары арасындағы теңгерім сақталуы тиіс.";

"4. Түйінді бағыттар, негізгі тәсілдер және басым шаралар":



кіші бөлім "4.1. Мемлекеттік қызмет саласындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл":

мынадай мазмұндағы төртінші, бесінші және алтыншы бөліктермен толықтырылсын:

"Кірістер мен шығыстарды жалпыға бірдей декларациялауға көшу сыбайлас жемқорлыққа қарсы халықаралық стандарттарды ұлттық заңнамаға дәйекті түрде имплементациялауды жалғастыруға мүмкіндік береді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша алдын алу жұмыстарын күшейтудің тағы бір маңызды факторы басшылардың Бағыныстылардың сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасағаны үшін жауапкершілігі болып табылады. Мұндай тәсіл мемлекеттік қызметте парасаттылықты қамтамасыз ету жүйесін айтарлықтай нығайтады.

Жергілікті атқарушы органдар қызметі тиімділігінің көрсеткіші ретінде сыбайлас жемқорлық деңгейін айқындау да алдын алу шараларын қарқындатуға ықпал етеді.";



кіші бөлім "4.3. Квазимемлекеттік және жекеше сектордағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл":

мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:

"Квазимемлекеттік секторда парасаттылықты нығайтуға комплаенс-қызметтер ықпал етеді, олардың қызметі сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың сақталуын бақылауға және тәуекелдерді бағалауға, теріс пайдаланудың алдын алуға, мүдделер қақтығысын анықтауға және басқаруға, сондай-ақ қызметкерлерді оқытуға ерекше назар аудара отырып, сыбайлас жемқорлық практикаларының алдын алуға бағытталатын болады.";

кіші бөлім "4.5. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет деңгейін қалыптастыру " деген бөлім мынадай редакцияда жазылсын:

"4.5. Қоғамда парасаттылық жүйесін және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл парадигмасын өзгертудің тұжырымдамалық негізі қоғамдағы парасаттылық идеологиясы болуға тиіс.

Парасаттылық-адалдық, заңдылық, Сатылмаушылық, сенімділік сияқты құндылықтарды біріктіретін кешенді ұғым. Парасаттылық жүйесі мемлекеттік аппарат қызметінің ашықтығын, айқындығын көздейді.

Парасатты қоғамда сыбайлас жемқорлыққа мүлдем төзбеушілік әркімнің ішкі сеніміне, ойлау мен мінез-құлықтың негізіне айналады. Сыбайлас жемқорлық – бұл елдің табысты болашағына қауіп төндіретін, өскелең ұрпақтың бәсекеге қабілеттілігіне кедергі болатын түсінікті нақ осы дамыған сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет қамтамасыз етеді.

Парасаттылық жүйесін қалыптастыруда мемлекет пен азаматтардың серіктестігі, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ісінде олардың күш-жігерін біріктіру, қоғамның осы жұмысқа барынша тартылуын қамтамасыз ету қағидатты маңызды рөл атқарады.

Бұл тәсіл қоғамдық бақылауды іске асыру тетіктерін кеңейтуді көздейді, ол енді қоғамдық кеңестердің қызметімен ғана шектелмеуі тиіс.

Азаматтық қоғам институттарының мемлекетпен, ең алдымен, мемлекеттік аппарат жұмысының сапасы мен ашықтығын арттыру, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл сияқты бағыттар бойынша өзара іс-қимылының басқа да практикалық тетіктерін заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз ету қажет.

Мұндай тетіктерге бюджет қаражатын бөлу және оларды жергілікті өзін-өзі басқару бағдарламалары бойынша пайдалану мониторингі туралы шешімдер қабылдау процесіне халықтың қатысуын, заңнамада белгіленген шектерде жұртшылықтың қатысуымен нормативтік құқықтық актілердің жобаларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптама жүргізуді жатқызуға болады.

Сыбайлас жемқорлықтың алдын алудың маңызды факторы азаматтардың қандай да бір саладағы немесе өңірдегі неғұрлым проблемалық, өткір мәселелерді, сондай-ақ оларды шешу жолдарын айқындауға тікелей қатысу мүмкіндігі болып табылады. Бұл сыбайлас жемқорлықты жою жөніндегі міндеттерді шешуге ғана емес, сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық жағдайды жақсартуға, билікке деген сенім деңгейін арттыруға және шенеуніктердің жоғары сыбайластығы туралы таптаурынды "бұзуға" мүмкіндік береді.

Жұртшылықтың сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдағы рөлін күшейту және кеңінен азаматтық бақылауды қамтамасыз ету қоғамның өзінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті арттыруды талап етеді.

Бұл ретте жас ұрпақтың сыбайлас жемқорлық көріністеріне жол бермеуге мүмкіндік бермейтін жаңа көзқарастары мен өмірлік ұстанымдары бар оларды тәрбиелеу маңызды рөл атқарады.

Бұл үшін бала кезден бастап, тұлғаның дамуы мен қалыптасуының барлық кезеңдерінде оқыту мен тәрбиелеу арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы құндылықтарды дарыту маңызды. Парасаттылық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет тақырыптарын білім беру жүйесіне қосу керек.

Жастардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы қозғалысы, мектептегі парасаттылық клубтары сыбайлас жемқорлықтан "иммунитеті" бар азаматтардың жаңа буынын қалыптастыруға ықпал ететін болады.

Халықтың, әсіресе кәсіпкерлердің құқықтық сауаттылығы мемлекеттік қызметшілер тарапынан жасалатын қиянат тәуекелдерін едәуір қысқартады. Пікір көшбасшыларын тарта отырып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы насихаттың кешенді жүйесі сыбайлас жемқорлық көріністеріне мүлдем төзбеушілікті қалыптастыруда қоғамды шоғырландыруға ықпал етеді.

Кең ауқымды түсіндіру жұмыстары арқылы қоғамдағы құқықтық нигилизмді жою азаматтарға мемлекеттік органдардың шешімдер қабылдау процестеріне ықпал етудің практикалық құралдарын тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, бұқаралық ақпарат құралдарымен парасаттылық және сыбайлас жемқорлықты қоғамдық қабылдамау ахуалын жасау мәселесінде өзара іс-қимылды күшейту қажет. Адал, лайықты мемлекеттік қызметшілер мысалдарын кеңінен жария ету, қоғамның сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға қатысу мүмкіндіктері туралы ақпаратты тираждау қазақстандықтардың белсенді азаматтық ұстанымдарын нығайтуға ықпал етеді.

Сыбайлас жемқорлық фактілерін анықтауға азаматтардың қатысуын жандандыру үшін пара мөлшеріне немесе келтірілген залалға байланысты біржолғы ақшалай сыйақы төлеудің сараланған жүйесін белгілей отырып, осындай жағдайлар туралы хабарлағаны үшін оларды көтермелеудің қолданыстағы тетігі жетілдірілді.

Бұл ретте сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық туралы хабарлаған адамдарды қорғаудың қосымша тетіктерін пысықтау қажет.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың барлық шаралары мемлекеттік билік органдарына деген сенімді арттыруда және сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендетуде көрініс табуға тиіс.

Жағдайды үнемі бақылау үшін талдау мен бағалаудың басқа құралдарын қолданумен қатар, әлеуметтік зерттеулер – қоғамдық пікірді өлшеу, оның ішінде халықаралық рейтингтік ұйымдардың сәтті әдістері негізінде үнемі жүргізу қажет. Қоғамның қанағаттануы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша қабылданатын шаралардың тиімділігін бағалаудың негізі болуға тиіс.".

2. Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясын іске асыру жөніндегі 2018-2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарына өзгерістер енгізсін.

3. Осы Жарлық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қол қойылған.